Chương 16
Kẻ gian ác bị nguyền rủa
1 Con đàn cháu đống mà vô dụng, con đừng ham,
cũng đừng vui vì lũ con bất nhân bất nghĩa.
2 Chúng có đông đảo mấy, con cũng đừng vui,
nếu chúng không có lòng kính sợ Đức Chúa.
3 Chúng có làm nên sự nghiệp ở đời, con đừng tin tưởng,
có đông con nhiều cháu, con cũng chớ trông nhờ;
vì cả ngàn cũng không bằng một
và chết mà không con còn hơn có những người con bất nghĩa.
4 Nhờ một người thông minh sáng suốt
mà một thành đông đúc dân cư,
còn giống nòi chẳng kể chi luân thường đạo lý sẽ bị tuyệt diệt.
5 Mắt tôi đã thấy nhiều điều như thế,
và tai tôi còn nghe những điều dữ dội hơn.
6 Lửa bừng cháy thiêu đốt đám hội quân tội lỗi,
cơn Thịnh Nộ bốc lên trừng phạt nòi bất tuân;
7 vì Người đã không tha cho bọn khổng lồ thuở trước,
những kẻ cậy sức mình mà phản loạn.
8 Người đã chẳng buông tha những kẻ cho ông Lót ở nhờ,
những kẻ Người gớm ghét vì chúng kiêu ngạo.
9 Người không xót thương giống nòi mang án diệt vong,
những kẻ bị loại trừ vì tội lỗi của chúng,
10 cũng như sáu trăm ngàn bộ binh,
những kẻ cứng lòng cùng nhau cấu kết.
11 Dầu chỉ có một người cứng cổ không bị phạt,
thì đó cũng là điều lạ lùng;
vì Người thương xót, Người cũng nổi cơn thịnh nộ,
rộng lòng tha thứ, nhưng cũng trút cơn lôi đình.
12 Người thương xót bao nhiêu, thì cũng hạch tội bấy nhiêu: Người xét xử ai nấy tuỳ theo việc họ làm.
13 Kẻ tội lỗi không thoát nổi với của gian đã cướp,
và người đạo hạnh kiên nhẫn đợi chờ sẽ chẳng luống công.
14 Việc bố thí nào cũng được Chúa ân thưởng,
và mỗi người cứ theo việc mình làm mà lãnh nhận.
Chắc chắn có thưởng phạt
17 Đừng nói: "Tôi sẽ núp ẩn không cho Đức Chúa thấy!
Từ chốn cao xanh, ai nào nhớ đến tôi?
Giữa đám đông dân chúng, chẳng ai nhận ra tôi,
vì tôi là gì giữa cõi tạo thành bao la bát ngát? "
18 Kìa, trời cao thẳm trùng trùng điệp điệp,
vực sâu và trái đất rung chuyển khi Người đến viếng thăm;
19 đồng thời khi Người nhìn núi non và nền trái đất,
chúng đều run rẩy kinh hoàng.
20 Vậy mà người ta chẳng để tâm nghĩ tới những điều ấy,
ai nào suy tưởng về đường lối của Người?
21 Bão táp, con người không nhìn thấy,
đa số các việc Người làm đều bí ẩn.
22 "Việc xét xử công minh, có ai công bố đâu?
Ai chờ đợi việc ấy? Vì còn lâu mới đến ngày hẹn."
23 Người thiếu hiểu biết thì nghĩ những điều như thế,
kẻ điên dại và lầm lạc nghĩ toàn chuyện ngu si.
Con người trong công trình tạo dựng
24 Con ơi, hãy nghe ta, hãy học cho biết,
và để tâm suy nghĩ lời ta.
25 Ta sẽ tuần tự trình bày kiến thức,
và công bố sự hiểu biết một cách tinh tường.
26 Theo quyết định của Đức Chúa,
các công trình của Người đã có từ nguyên thuỷ,
và khi làm ra chúng, Người phân thành từng loại.
27 Những công trình ấy, Người xếp đặt theo trật tự muôn đời,
từ thuở ban đầu cho đến các thế hệ về sau.
Chúng không phải đói cũng không biết mệt,
và chẳng bao giờ bỏ lơ công việc chúng phải làm.
28 Vật này không đụng vào vật khác,
và cho đến vạn đại, chúng không cưỡng lời Người.
29 Sau đó, Đức Chúa nhìn xem trái đất,
và ban cho nó đầy dẫy mọi ơn lành.
30 Người làm cho sinh vật lan tràn mặt đất,
và chúng sẽ phải trở về đất.
Chương 17
1 Đức Chúa lấy đất mà tạo ra con người,
rồi lại đưa con người trở về đất.
2 Người đã ban cho nó một số ngày và một khoảng thời gian,
cho nó quyền thống trị vạn vật trên mặt đất.
3 Người mặc cho nó sức mạnh tương xứng với mình,
và theo hình ảnh mình mà làm ra nó.
4 Người phú bẩm cho mọi xác phàm lòng kính sợ Người,
để chúng thống trị muông chim cầm thú.
6 Người ban cho chúng trí khôn, lưỡi, mắt, tai,
và trái tim để chúng suy nghĩ.
7 Người làm cho chúng được đầy kiến thức thông minh,
tỏ cho chúng biết điều tốt điều xấu.
8 Người đặt con mắt mình vào tâm hồn chúng,
để chúng nhận ra các công trình vĩ đại của Người.
10 Danh thánh Người, chúng sẽ ca ngợi,
những công trình vĩ đại của Người, chúng sẽ kể ra.
11 Người còn ban kiến thức cho chúng,
và cho thừa hưởng luật đem lại sự sống.
12 Người đã lập với chúng một giao ước muôn đời,
và tỏ cho thấy những điều Người phán quyết.
13 Mắt chúng đã nhìn thấy vinh quang rực rỡ của Người,
tai chúng đã nghe tiếng uy hùng Người phán.
14 Người phán bảo: "Các ngươi hãy tránh xa mọi điều bất chính."
Bổn phận đối với tha nhân,
Người truyền cho ai nấy phải thi hành.
Thiên Chúa là thẩm phán
15 Đường lối của chúng luôn luôn ở trước mặt Người,
và không bao giờ giấu mắt Người được.
17 Người đặt cho mỗi dân một thủ lãnh,
còn phần riêng của Đức Chúa là Ít-ra-en.
19 Trước mặt Người, mọi công việc của chúng đều rõ như ban ngày,
và mọi nẻo đường của chúng,
mắt Người chăm chú dõi theo.
20 Những điều bất chính chúng làm không giấu Người được,
mọi tội lỗi chúng phạm đều lộ ra trước mặt Đức Chúa.
22 Việc từ thiện ai làm thì tựa như dấu ấn đối với Người,
ân đức của người ta, Người giữ mãi như con ngươi trong mắt.
23 Cuối cùng, Người sẽ đứng lên và ban thưởng,
và phần thưởng ấy, Người sẽ đặt trên đầu chúng.
24 Có điều là ai sám hối thì Người ban cho ơn trở về,
và những kẻ sờn lòng nản chí, Người cũng sẽ ủi an.
Kêu gọi sám hối
25 Hãy trở về với Đức Chúa và từ bỏ tội lỗi,
hãy cầu khẩn trước nhan Người và giảm bớt dịp tội.
26 Hãy đoạn tuyệt với gian ác, trở về cùng Đấng Tối Cao,
và cực lực gớm ghét mọi điều ghê tởm.
27 Trong âm phủ, ai nào ca ngợi Đấng Tối Cao,
nếu những kẻ đang sống không dâng lời cảm tạ?
28 Người đã chết thì hết xưng tụng, vì nó không còn nữa;
chỉ người đang sống và khoẻ mạnh mới ca ngợi Đức Chúa.
29 Lòng lân tuất của Đức Chúa cao cả dường bao,
ơn tha thứ dành cho kẻ trở lại với Người lớn lao biết mấy!
30 Vì người ta không nắm được tất cả mọi sự,
và con người đâu phải là bất tử!
31 Có chi chói lọi hơn mặt trời? Thế mà nó cũng phải lặn đi.
Huống chi nòi huyết nhục chỉ nghĩ những điều xấu.
32 Chính Người mới giám sát sức mạnh trời cao thẳm,
còn nhân loại hết thảy chỉ là đất là tro.
Chương 18
Thiên Chúa cao cả
1 Đấng hằng hữu muôn đời đã tạo thành vạn vật hết thảy.
2 Chỉ mình Đức Chúa được tuyên xưng là công chính.
4 Không ai được quyền loan báo các công trình của Người.
Ai sẽ khám phá những việc lớn lao Người thực hiện?
5 Ai đo lường được Người mạnh mẽ quyền năng đến đâu?
Ai dám kể ra lòng thương xót của Người?
6 Chẳng thêm chẳng bớt, cũng không khám phá nổi
những sự lạ lùng của Đức Chúa.
7 Làm xong mới chỉ là bắt đầu,
ngưng lại mà vẫn còn bỡ ngỡ.
Con người chẳng là gì
8 Con người là chi? Nó có ích lợi gì? Đâu là cái hay cái dở của nó?
9 Số ngày đời của con người nhiều lắm là một trăm năm.
10 Một giọt nước biển, một hạt cát:
đó là số năm ngắn ngủi của nó sánh với cái đời đời.
11 Bởi thế Đức Chúa kiên nhẫn với chúng,
và đổ tràn xuống trên chúng lòng thương xót của Người.
12 Người nhìn thấy và biết rằng
vận cùng của chúng thật là khốn khổ,
bởi thế Người gia tăng ơn tha thứ của Người.
13 Con người thì thương xót cận thân,
còn Đức Chúa xót thương mọi xác phàm.
Người trách cứ, sửa sai, dạy dỗ,
và dẫn đưa, như mục tử dẫn đàn chiên.
14 Người xót thương những ai đón nhận lời giáo huấn
và ân cần tìm phán quyết của Người.
Cách thức trao tặng
15 Con ơi, khi làm ơn, còn đừng trách móc;
khi tặng quà, chớ kèm theo những lời rầu rĩ.
16 Hạt sương lại không giảm bớt cái nóng sao?
Cũng vậy, lời nói còn quý hơn quà tặng.
17 Này, lời nói lại không hơn món quà quý sao?
Người giàu ân đức thì tặng cả hai.
18 Kẻ ngu đần chửi thẳng vào mặt;
quà tặng của con người tham lam làm rơi nước mắt.
Suy nghĩ và tiên liệu
19 Học trước đã rồi hãy nói sau;
để ngừa bệnh, con hãy uống thuốc.
20 Trước khi xét đoán, hãy tự kiểm điểm,
thì trong giờ Chúa đến viếng thăm, con sẽ được khoan hồng.
21 Để khỏi mang bệnh, con hãy hạ mình xuống,
trong lúc ốm đau vì tội lỗi, con hãy tỏ lòng ăn năn.
22 Hãy giữ lời khấn hứa đúng thời, đừng chậm trễ,
chớ đợi đến giờ lâm chung mới ăn ở liêm chính.
23 Trước khi khấn hứa, con hãy lo dọn mình;
đừng làm như người thử thách Đức Chúa.
24 Hãy nhớ đến cơn thịnh nộ trong những ngày cuối cùng,
đến giờ báo oán, khi Người ngoảnh mặt đi.
25 Hãy nhớ đến thời đói kém, khi con dư dật;
khi giàu có, hãy nhớ đến cơn nghèo khổ và nỗi khốn cùng.
26 Từ sáng sớm tới chiều tà, thời gian thay đổi;
trước mặt Đức Chúa, tất cả đều mau qua.
27 Người khôn ngoan thì thận trọng trong mọi sự,
và giữ mình khỏi lầm lỡ trong ngày tội lỗi hoành hành.
28 Ai thông minh thì biết khôn ngoan,
và ca tụng kẻ tìm được khôn ngoan.
29 Những người thạo ăn nói, chính họ cũng trau dồi khôn ngoan,
và nhả ngọc phun châu thành những câu ngạn ngữ tuyệt vời.
Tự chủ
30 Con đừng buông theo các tham vọng của con,
nhưng hãy kiềm chế các dục vọng.
31 Nếu con thoả mãn các tham vọng của mình,
thì con làm cho kẻ thù con thích thú.
32 Đừng tìm vui trong khoái lạc xa hoa,
đừng cấu kết với bọn nào như thế.
33 Đừng vay mượn để tiệc tùng mà hoá ra nghèo,
và không còn đồng xu dính túi.
Chương 19
1 Một người thợ say sưa sẽ không giàu có được,
kẻ coi thường lợi nhỏ sẽ rơi vào nghèo túng.
2 Rượu và đàn bà làm hư hỏng những kẻ thông minh;
ai mê gái điếm sẽ thành vô liêm sỉ,
3 Con người ấy sẽ thành cơ nghiệp cho giòi bọ,
và cuối cùng, con người vô liêm sỉ sẽ bị diệt vong.
Chống thói ba hoa
4 Kẻ dễ tin là người nhẹ dạ.
Ai phạm tội thì gây hại cho chính mình.
5 Kẻ lấy sự dữ làm vui sẽ bị lên án.
6 Người ghét thói ba hoa sẽ tránh được sự dữ.
7 Quân tử thì phải nhất ngôn,
như thế, con sẽ không bị hại.
8 Đừng nói về bạn cũng như về thù,
đừng tiết lộ gì cả, trừ phi không nói là con có lỗi;
9 vì người nghe con nói sẽ dè chừng,
và tới lúc nào đó, sẽ ghét con.
10 Con nghe được chuyện gì ư? Hãy chôn nó trong lòng.
Can đảm lên! Điều đó sẽ không làm con nổ tung đâu.
11 Vừa nghe một lời là kẻ ngu đần quằn quại,
như người phụ nữ lúc lâm bồn.
12 Như mũi tên cắm vào đùi người ta thế nào,
thì trong bụng kẻ ngu đần, chuyện đã nghe cũng thế.
Kiểm chứng điều nghe nói
13 Hãy điều tra người bạn, có khi nó đã chẳng làm gì;
mà nếu có làm, thì nó sẽ không làm lại nữa.
14 Hãy điều tra người bên cạnh, có khi nó đã không nói gì,
mà nếu có nói, thì nó sẽ không nói lại nữa.
15 Hãy điều tra người bạn, vì thường hay có chuyện vu khống;
nhưng đừng tin mọi lời của người ta.
16 Có kẻ ngã mà đâu cố ý,
và ai lại không lầm lỗi trong lời nói của mình?
17 Hãy điều tra người bên cạnh con trước khi hăm doạ nó,
và dành chỗ cho Luật của Đấng Tối Cao.
Khôn ngoan thật, khôn ngoan giả
20 Khôn ngoan nào cũng là kính sợ Đức Chúa,
trong mọi khôn ngoan đều có việc thi hành Lề Luật.
22 Nhưng biết điều dữ đâu phải khôn ngoan,
và mưu toan của quân tội lỗi đâu phải là lanh trí.
23 Có cái khôn khéo đáng ghê tởm,
người thiếu khôn ngoan là kẻ ngu đần.
24 Thà trí hiểu kém mà biết kính sợ,
còn hơn khôn khéo mà vi phạm Lề Luật.
25 Có cái khôn khéo tinh vi mà lại bất công,
có kẻ tráo trở nhân nghĩa để đem lẽ phải về mình.
26 Có kẻ xấu, (bên ngoài) thì lom khom, rầu rĩ,
mà (trong) lòng lại đầy xảo trá mưu mô.
27 Nó giấu mặt và giả điếc,
khi không bị nhận diện thì nó lấn át con.
28 Nếu vì yếu sức mà không phạm tội được,
thì khi gặp dịp, nó sẽ làm điều xấu.
29 Xem mặt, bắt hình dong,
giáp mặt, mới nhận ra ai là người có suy nghĩ.
30 Áo của một người, nụ cười nhe răng,
và dáng đi bộc lộ con người ấy.
Chương 20
Nên nói hay làm thinh
1 Có lời trách mắng không đúng lúc,
có kẻ thinh lặng mà lại biết điều.
2 Thà trách mắng còn hơn giận dữ.
3 Người thú tội thì tránh được bao hệ luỵ.
4 Kẻ dùng bạo lực mà thi hành lẽ phải,
chẳng khác nào hoạn quan muốn hại đời con gái.
5 Có kẻ thinh lặng mà được kể là khôn ngoan,
còn kẻ ba hoa thì đáng ghét.
6 Có kẻ thinh lặng vì chẳng biết nói chi,
có kẻ thinh lặng để chờ thời.
7 Người khôn ngoan biết thinh lặng chờ dịp tốt,
còn kẻ bép xép, dại khờ lại bỏ lỡ cơ may.
8 Kẻ nhiều lời sẽ bị chán ghét,
người hiếu thắng thì bị khinh chê.
Những điều nghịch lý
9 Có khi lâm nạn lại thành công,
gặp may mà hoá thiệt thòi.
10 Có lúc cho đi mà con không được lợi,
có lúc cho đi lại được trả gấp đôi.
11 Đôi khi vinh quang đem lại nhục nhã,
kẻ thấp hèn lại được ngẩng đầu hiên ngang.
12 Có kẻ sắm nhiều mà tốn ít,
nhưng thực ra phải trả gấp bảy lần.
13 Người khôn ngoan nói ít cũng
gây được thiện cảm,
lời hoa mỹ của kẻ ngu đần chỉ là thứ đổ đi.
14 Ích gì cho con quà biếu của đứa khờ dại:
nó biếu một mà trông được mười.
15 Nó cho thì ít, trách mắng thì nhiều,
miệng oang oang như thằng mõ,
hôm nay cho mượn, ngày mai đã đòi.
Người như vậy thật đáng ghét.
16 Kẻ ngu đần nói: "Chẳng có ai thân thiết với tôi,
việc nghĩa tôi làm, chẳng ai biết đến! "
17 Chịu ơn nó toàn những quân mạt hạng,
biết bao lần chúng cười nhạo nó!
Tránh ăn nói vụng về
18 Sẩy chân còn hơn lỡ miệng,
những kẻ gian ác cũng sụp đổ nhanh như thế.
19 Người thô lỗ thì giống như câu chuyện không hợp thời,
kẻ dốt nát cứ kể đi kể lại.
20 Kẻ ngu đần không nói được dụ ngôn,
vì lúc phải nói, nó lại chẳng nói.
21 Do túng thiếu, có kẻ tránh được tội,
và không bị ray rứt lúc nghỉ ngơi.
22 Có người tiêu vong vì xấu hổ,
nó tiêu vong vì nể mặt đứa khờ.
23 Có kẻ vì xấu hổ mà hứa hẹn với bạn hữu,
bỗng dưng biến người ấy thành kẻ thù.
Gian dối
24 Nơi con người, nói dối là điều đê tiện xấu xa,
kẻ dốt nát cứ luôn mồm nói dối.
25 Trộm cắp còn đỡ hơn nói dối,
nhưng cả hai đều chuốc lấy hư vong.
26 Kẻ quen nói dối là kẻ vô liêm sỉ,
nỗi nhục không bao giờ rời xa nó.
Về sự khôn ngoan
27 Kẻ ăn nói khôn ngoan được người khác kính nể,người cư xử chín chắn được bậc quyền cao trọng dụng.
28 Người làm ruộng thu lúa đầy bồ,
kẻ đẹp lòng các bậc quyền cao, dù có lỗi lầm, cũng được tha thứ.
29 Bổng lộc và quà cáp làm mờ mắt bậc khôn ngoan,
khiến miệng họ mắc quai, không còn dám khiển trách.
30 Khôn ngoan bị che giấu, kho tàng bị chôn vùi:
cả hai nào có ích chi?
31 Người che giấu sự đần độn
vẫn hơn kẻ che giấu sự khôn ngoan.
Chương 21
Các thứ tội
1 Con ơi, đã trót phạm tội thì đừng phạm nữa!
Hãy xin ơn tha thứ những tội con đã phạm.
2 Con hãy tránh tội như tránh rắn,vì nếu con tới gần, nó sẽ cắn con.
Răng nó khác nào răng sư tử
cướp mạng sống con người.
3 Vi phạm Lề Luật bao giờ cũng là gươm hai lưỡi,
gây ra vết thương không tài nào chữa trị.
4 Kinh hoàng và bạo lực làm tài sản tiêu tan,
nhà cửa đứa kiêu căng cũng bị tiêu tan như thế.
5 Kẻ nghèo vừa mở miệng cầu khẩn là Chúa lắng tai nghe:
Người xét xử ngay, không trì hoãn.
6 Ai ghét bỏ lời khiển trách là bước theo đường quân tội lỗi,
ai kính sợ Đức Chúa thì thật lòng trở lại.
7 Người khéo ăn khéo nói thì nổi tiếng khắp nơi,
nhưng ai tinh ý sẽ biết ngay hắn sơ hở chỗ nào.
8 Kẻ lấy tiền người khác xây nhà mình ở,
cũng giống như người chất đá làm mộ chôn mình.
9 Đám hội lũ phi pháp tựa như đống sợi vụn,
rốt cuộc chỉ làm mồi cho lửa mà thôi.
10 Đường nẻo quân tội lỗi thì phẳng phiu, không sỏi đá,
nhưng cuối đường là hố sâu âm phủ.
Người khôn kẻ dại
11 Ai tuân giữ Lề Luật sẽ điều khiển được tâm tư,
khôn ngoan là hết lòng kính sợ Đức Chúa.
12 Người không lanh lợi chẳng học hành gì được,
nhưng có thứ lanh lợi gây nhiều đắng cay.
13 Kiến thức của bậc khôn ngoan tràn trề như nước lũ
và lời khuyên của họ như nguồn suối tuôn trào.
14 Lòng dạ kẻ ngu đần như chiếc bình rạn nứt
chẳng giữ được một kiến thức nào.
15 Nghe một lời lẽ khôn ngoan,
người am hiểu tán thưởng và góp thêm ý kiến,
còn kẻ sa đoạ thì bực mình và bỏ lại sau lưng.
16 Lời lẽ kẻ ngu tựa hành lý nặng nề, còn miệng người thông minh nói ra lời duyên dáng.
17 Trong đại hội, người sáng suốt được yêu cầu phát biểu,
lời họ nói được người ta để tâm suy nghĩ.
18 Khôn ngoan đối với đứa ngu tựa ngôi nhà đổ nát,
kiến thức của kẻ dốt là một mớ ý tưởng lộn xộn.
19 Với người ngốc, giáo dục ví như xiềng cùm chân,
như còng khoá tay phải.
20 Người ngu cười hô hố,
còn người sáng trí hoạ mới mỉm cười.
21 Với người khôn, giáo dục ví như vàng trang sức,
như xuyến trên tay phải.
22 Tới nhà ai, kẻ ngu xồng xộc bước vào,
còn người từng trải thì ngập ngừng e ngại.
23 Kẻ khờ đứng nhìn qua cửa,
còn người có giáo dục đứng lại bên ngoài.
24 Đứng nghe ngoài cửa là kẻ thiếu giáo dục,
còn người khôn coi đó là điều nhục nhã ê chề.
25 Đứa bẻm mép nói năng bừa bãi,
còn người khôn ăn nói chừng mực.
26 Kẻ ngu đần nói trước nghĩ sau,
người khôn ngoan nghĩ rồi mới nói.
27 Kẻ vô đạo nguyền rủa Xa-tan,
thực ra là nguyền rủa chính mình.
28 Đứa hay mách lẻo bôi nhọ chính bản thân,
và bị hàng xóm láng giềng ghét bỏ.
Chương 22
Kẻ lười biếng
1 Kẻ lười biếng giống như hòn đá dính phân,
ai ai cũng chê cười khinh bỉ.
2 Kẻ lười biếng ví tựa đống phân,
ai đụng vào là phủi tay lập tức.
Những đứa con hư
3 Nhục nhã thay người cha sinh phải đứa con trai mất dạy,
nhưng quả là thiệt thòi nếu sinh ra con gái.
4 Gái khôn sẽ được chồng làm gia nghiệp,
gái trơ trẽn là nỗi buồn cho người sinh ra nó.
5 Gái táo tợn làm xấu hổ cả cha lẫn chồng,
nó sẽ bị cả hai khinh miệt.
6 Bảo ban không đúng lúc tựa như hoà nhạc giữa đám tang,
nhưng roi vọt và lời răn đe là khôn ngoan mọi lúc.
Khôn ngoan và ngu dại
9 Dạy đứa ngu ví như gắn lại những mảnh sành,
như đánh thức kẻ đang ngủ mê mệt.
10 Nói chuyện với đứa ngu ví như nói chuyện với đứa đang ngủ gật,
mình vừa nói xong, nó đã hỏi: "Cái gì thế? "
11 Hãy khóc thương kẻ ly trần, vì nó đã mất ánh sáng;
hãy khóc thương đứa ngu đần, vì nó đã mất trí khôn.
Khóc người chết thì khóc ít thôi, vì nó đã được yên nghỉ;
còn đứa ngu đần, tuy sống mà tệ hơn là chết.
12 Khóc than người chết chỉ có bảy ngày,
còn đứa ngu đần và đứa vô đạo,
thì phải khóc than chúng bao lâu chúng còn sống.
13 Đừng nói nhiều với người khờ dại,
chớ đồng hành với đứa ngu si.
Hãy đề phòng nó để con khỏi buồn phiền,
và khỏi ra ô uế vì đụng chạm đến nó.
Hãy tránh xa nó, con sẽ được yên ổn,
và khỏi chán nản vì sự ngu đần của nó.
14 Có chi mà nặng hơn chì, tên nó là gì nếu chẳng là "ngu"?
15 Vác cát, muối hay khối sắt, còn dễ hơn chịu đựng một đứa ngu.
16 Như cột kèo chắc chắn trong toà nhà,
dù động đất cũng chẳng lung lay;
một tâm hồn cương quyết theo kế hoạch đã định,
gặp thời vận hạn cũng không nao núng.
17 Một tâm hồn xác tín vào những suy nghĩ khôn ngoan
khác nào bức tranh khảm trên tường bóng.
18 Như những viên đá nhỏ trên bờ tường,
khi gió thổi đến, không thể nằm yên,
một tâm hồn hèn nhát chiều theo những suy nghĩ dại dột,
gặp nỗi lo sợ nào cũng không đứng vững.
Tình bạn
19 Chạm vào mắt làm tuôn rơi nước mắt,
chạm vào lòng khiến lộ ra nỗi lòng.
20 Liệng đá vào bầy chim làm chim bay tán loạn,
mắng nhiếc bạn bè khiến tình bạn tiêu tan.
21 Nếu con lỡ rút gươm đe bạn,
đừng thất vọng: vẫn có
thể hàn gắn.
22 Nếu con lỡ nặng lời với bạn, đừng lo sợ: con có thể giải hoà.
Nhưng lăng nhục, kiêu căng, tiết lộ bí mật và trò bội phản
làm bạn hữu nào cũng phải trốn xa.
23 Hãy giữ chữ tín với người bạn lâm cảnh cơ hàn,
để khi nó thịnh vượng, con cũng được no thoả.
Hãy ở lại với nó trong cơn quẫn bách,
để khi nó hưởng gia tài, con cũng được hưởng chung.
24 Khói và hơi nóng cho biết có lửa trong lò,
lời lăng nhục mở đường cho máu đổ.
25 Che chở một người bạn, tôi không chút hổ ngươi,
chẳng việc gì mà phải lánh mặt.
26 Và nếu hắn có gây hoạ cho tôi,
thì ai biết chuyện cũng đều coi chừng hắn.
Cảnh giác
27 Miệng tôi, ai sẽ đặt người canh giữ,
và môi tôi, ai sẽ lấy thận trọng mà niêm phong,
để nhờ đó tôi không vấp ngã
và lưỡi tôi không làm tôi vong mạng?
Chương 23
1 Lạy Đức Chúa là Cha và là Chúa Tể đời con,
xin đừng để mặc con chiều theo sở thích của môi miệng,
đừng để nó làm con vấp ngã.
2 Tư tưởng con, ai sẽ lấy roi sửa trị,
tâm can con, ai sẽ dùng khôn ngoan dạy dỗ,
để đừng dung thứ những lầm lỗi của con,
cũng đừng làm ngơ trước tội con đã phạm?
3 Bằng không, lỗi lầm của con cứ gia tăng mãi,
tội lỗi của con chồng chất thêm nhiều,
con sẽ quỵ ngã trước mặt đối phương
và kẻ thù con đắc chí nhạo cười.
4 Lạy Đức Chúa là Cha và là Thiên Chúa của đời con,
xin đừng để mắt con trâng tráo,
5 xin đẩy dục vọng xa khỏi con,
6 xin chớ để thói ăn chơi truỵ lạc thống trị con,
đừng để con đắm chìm trong những dục vọng trơ trẽn.
Thề thốt
7 Hỡi các con, hãy nghe dạy bảo về lời ăn tiếng nói,
vì ai tuân giữ, không bị bắt lỗi bao giờ.
8 Chính do môi miệng mà tội nhân bị bắt bẻ,
cũng do đó, đứa lăng mạ và kẻ tự cao phải vấp phạm.
9 Đừng để mình quen miệng thề bồi,
cũng đừng quen thói kêu tên Đấng Thánh.
10 Như một gia nhân luôn bị theo dõi,
hẳn trên mình luôn có vết đòn,
người quen thề bồi và lúc nào cũng kêu Danh Thánh,
hẳn sẽ không tránh được tội đâu!
11 Ai thề thốt lắm thì gian ác nhiều
và tai ương sẽ không xa nhà nó ở.
Nếu nó phạm vì sơ suất, nó vẫn mắc tội,
nếu vì khinh thường, nó mắc tội gấp đôi,
nếu thề vô cớ, nó hết đường chạy tội,
nhà nó ở sẽ đầy tai ương.
Những lời nói khiếm nhã
12 Có một kiểu nói ví được như tử thần,
chớ gì không ai nghe thấy trong sản nghiệp Gia-cóp!
Kiểu ăn nói đó, người đạo đức phải tránh cho xa
để khỏi ngụp lặn trong tội lỗi.
13 Con chớ quen miệng nói những lời thô lỗ tục tằn,
vì như thế là có tội.
14 Hãy nhớ đến cha mẹ con
khi con ngồi giữa bậc quyền cao chức trọng,
kẻo con quên mình đang ở trước mặt các vị ấy
mà cư xử như một kẻ ngu đần;
rồi con lại mơ ước phải chi mình đừng sinh ra
và nguyền rủa ngày con chào đời.
15 Người đã quen nói những lời nhục mạ
thì suốt đời không ai sửa dạy nổi.
16 Có hai loại người làm gia tăng tội lỗi
và loại thứ ba kéo xuống cơn thịnh nộ.
17 Đam mê bốc cháy tựa như lửa bừng bừng,
sẽ chẳng tắt cho đến khi được thoả mãn.
Người mê đắm xác thịt
sẽ chẳng ngưng cho đến khi bị lửa thiêu huỷ.
Đối với kẻ mê đắm, bánh nào cũng ngon,
nó sẽ chẳng yên cho đến khi lìa đời.
18 Người không chung thủy với vợ tự nhủ rằng: "Nào ai thấy nổi?
Bóng tối bao quanh ta, tường nhà che khuất ta!
Chẳng ai nhìn thấy, việc gì ta phải sợ?
Đấng Tối Cao chẳng chấp tội ta đâu! "
19 Ấy mắt người đời thì nó sợ,
mà nào biết rằng mắt của Đức Chúa
sáng hơn mặt trời gấp vạn lần.
Người thấy rõ mọi đường nẻo phàm nhân
và thấu suốt cả những nơi kín ẩn.
20 Trước khi vạn vật được tạo thành, Người đã biết tất cả.
Sau khi chúng được hoàn thành, Người cũng biết.
21 Con người như thế sẽ bị trừng phạt giữa phố phường,
vào chính lúc không ngờ, nó bị bắt.
Người đàn bà ngoại tình
22 Người đàn bà bỏ chồng cũng thế:
thị sinh ra đứa con thừa tự bởi người khác.
23 Trước hết, thị không tuân giữ luật của Đấng Tối Cao,
tiếp đến, thị mắc lỗi với chồng;
sau nữa, thị ngoại tình vì thói dâm đãng
và sinh ra những đứa con bởi người đàn ông khác.
24 Thị sẽ bị đưa ra trước cộng đoàn,
con cái thị cũng bị trừng phạt.
25 Chúng sẽ như cây không đâm rễ,
như cành không sinh hoa kết trái,
26 nhớ đến thị là người ta nguyền rủa,
nỗi nhục của thị không thể xoá nhoà.
27 Người đời sau sẽ biết rằng:
Không gì cao quý bằng kính sợ Đức Chúa
và chẳng có chi ngọt ngào bằng
tuân giữ những lệnh Đức Chúa truyền.
Chương 24
Diễn từ của Đức Khôn Ngoan
1 Đức Khôn Ngoan tự biểu dương
và hãnh diện ở giữa dân mình.
2 Khôn ngoan lên tiếng trong đại hội của Đấng Tối Cao
và hãnh diện trước quyền uy của Người.
3 "Ta phát xuất từ miệng Đấng Tối Cao
và như mây mù, Ta bao phủ cõi đất.
4 Ta cắm lều trên nơi cao thẳm
và đặt ngai Ta trên cột mây.
5 Duy có mình Ta đi vòng cả bầu trời
và rảo bước khắp vực sâu thăm thẳm.
6 Trên sóng biển, trên toàn cõi đất,
trên mọi nước mọi dân, Ta nắm trọn chủ quyền.
7 Giữa chúng hết thảy, Ta tìm chốn nghỉ ngơi,
xem có gia nghiệp của ai để Ta cư ngụ.
8 Bấy giờ, Đấng tác thành vạn vật truyền lệnh cho Ta,
Đấng tạo thành Ta dựng lều cho Ta ở.
Người phán: "Hãy cắm lều ở Gia-cóp,
hãy hưởng phần sản nghiệp ở Ít-ra-en."
9 Người đã dựng nên Ta trước muôn đời, từ khởi thuỷ,
và Ta sẽ tồn tại mãi đến muôn đời.
10 Trong lều thánh, trước nhan Người, Ta thi hành thánh vụ
và như thế, Ta định cư tại Xi-on.
11 Ta cũng nghỉ ngơi trong thành đô yêu dấu,
tại Giê-ru-sa-lem, Ta nắm chủ quyền.
12 Ta đâm rễ sâu giữa một dân hiển hách,
trong phần riêng của Đức Chúa, cũng là sản nghiệp của Người.
13 Ta đã vươn lên tựa cây bá hương vùng Li-băng,
tựa cây trắc bá núi Khéc-môn.
14 Ta đã vươn lên như cây chà là ở Ên Ghe-đi,
như những khóm hồng ở Giê-ri-khô,
như cây ô-liu xanh tốt giữa cánh đồng.
Như cây tiêu huyền, Ta đã vươn lên.
15 Như cây quế, như tước sàng, Ta nức hương ngào ngạt,
Ta toả hương thơm ngát như mộc dược quý,
như phong tử hương, mã não, an tức hương,
như khói hương nghi ngút trong lều,
16 Ta vươn nhánh ra như cây nhựa điều,
nhánh của Ta là nhánh vinh quang tươi đẹp.
17 Tựa cây nho, Ta nẩy mầm xinh tốt,
hoa của Ta sẽ kết trái phú túc vinh quang.
19 Hỡi những kẻ khao khát Ta, nào hãy đến,
hãy ăn cho no thoả hoa trái của Ta.
20 Vì nhớ đến Ta thì ngọt ngào hơn mật
và được Ta làm gia sản thì ngọt hơn tảng mật ong.
21 Ai ăn Ta sẽ còn đói, ai uống Ta sẽ còn khát.
22 Ai nghe lời Ta sẽ không phải thẹn thùng,
ai hoạt động trong Ta sẽ không hề phạm tội.
Đức Khôn Ngoan và Lề Luật
23 Tất cả những điều ấyđều có trong sách Giao ước của Thiên Chúa Tối Cao,
trong Lề Luật ông Mô-sê đã truyền,
để các cộng đồng Gia-cóp nhận làm gia nghiệp.
25 Lề Luật làm cho khôn ngoan dâng trào như sông Pi-sôn,
như sông Tích-ra vào mùa hái quả,
26 cho hiểu biết đầy tràn như sông Êu-phơ-rát,
như sông Gio-đan vào mùa gặt;
27 cho lời dạy bảo chan hoà như sông Nin,
như suối Ghê-khôn vào mùa nho chín.
28 Người đầu tiên chẳng biết hết khôn ngoan,
kẻ cuối cùng cũng không hiểu thấu được.
29 Vì tư tưởng của khôn ngoan rộng hơn đại dương,
ý định của khôn ngoan sâu hơn vực thẳm.
30 Phần tôi, tôi như kênh đào chảy từ sông lớn,
như con lạch dẫn nước tới địa đàng.
31 Tôi tự nhủ: "Tôi sẽ tưới mảnh vườn của tôi",
cho luống hoa đẫm nước.
Và này, kênh đào của tôi đã biến thành sông cả,
và sông cả biến thành đại dương.
32 Tôi sẽ làm cho lời dạy bảo rực sáng tựa bình minh,
cho nó chiếu toả mãi tận chốn xa vời.
33 Tôi sẽ tung gieo giáo huấn như lời của ngôn sứ,
sẽ lưu truyền cho các thế hệ mai sau.
34 Hãy xem: tôi vất vả đâu phải cho riêng mình,
nhưng còn vì mọi người muốn tìm kiếm khôn ngoan.
Chương 25
Châm ngôn
1 Có ba điều tôi hết lòng ao ước,
cả ba đều đẹp lòng Đức Chúa và người ta:
anh em hoà thuận, láng giềng thân thiết,
vợ chồng ý hợp tâm đầu.
2 Nhưng cũng có ba hạng người tôi gớm ghét,
và không chịu nổi lối sống của họ:
nghèo mà kiêu, giàu mà gian trá,
già đầu mà ngu, còn đi ngoại tình.
Người già
3 Còn trẻ con không lo dành dụm,
về già lấy đâu ra mà có?
4 Người cao niên phán đoán, bậc lão thành chỉ bảo,
thật đẹp đẽ biết bao!
5 Sự khôn ngoan của các vị bô lão,
tư tưởng và ý kiến của các bậc danh nhân
thật đẹp đẽ chừng nào!
6 Giàu kinh nghiệm là triều thiên cho hàng bô lão,
lòng kính sợ Đức Chúa là niềm hãnh diện của các ngài.
Những điều hạnh phúc
7 Trong trí tôi nảy ra chín điều, mà lòng tôi cho là hạnh phúc.
Và điều thứ mười, tôi cũng sẽ nói ra:
Đó là người tìm được niềm vui nơi con cái,
người ngay khi còn sống đã nhìn thấy kẻ thù ngã quỵ.
8 Phúc thay kẻ được chung sống với người vợ thông minh,
kẻ không lỗi lầm trong lời ăn tiếng nói
và kẻ không phải làm tôi người chẳng xứng với mình.
9 Phúc thay kẻ biết xử sự khôn khéo,
kẻ nói mà người ta lắng tai nghe.
10 Người tìm được khôn ngoan cao cả biết chừng nào
nhưng vẫn chưa bằng người kính sợ Đức Chúa.
11 Lòng kính sợ Đức Chúa thì vượt trên tất cả,
ai sánh được với kẻ biết kính sợ Người?
Đàn bà
13 Không vết thương nào sánh nổi vết thương lòng,
(không sự dữ nào bằng sự dữ do đàn bà gây nên)
không độc ác nào bằng độc ác của người phụ nữ.
14 Không cái khổ nào bằng cái khổ do kẻ ghét ta gây nên.
Không sự báo thù nào như sự báo thù của kẻ địch.
15 Không nọc độc nào như nọc độc của loài rắn.
Không cơn giận nào bằng cơn giận của kẻ thù.
16 Tôi thà ở chung với sư tử hay rắn rết
còn hơn chung sống với người đàn bà xấu xa.
17 Lòng độc ác biến đổi nét mặt người đàn bà:
mặt y thị tối sầm như mặt gấu.
18 Chồng thị ngồi ăn với hàng xóm láng giềng
cứ buộc lòng phải thở than cay đắng.
19 Mọi gian ác đều chẳng thấm vào đâu
so với gian ác của người đàn bà;
thị sẽ phải chịu số phận của phường tội lỗi.
20 Đàn ông trầm lặng sống với đàn bà lắm điều
chẳng khác chi đôi chân cụ già phải leo lên đồi cát.
21 Đừng để nhan sắc người đàn bà lôi cuốn con,
và cũng đừng ham muốn phụ nữ.
22 Vợ mà phải nuôi chồng
ắt sẽ nổi xung, hỗn láo và làm cho chồng mất mặt.
23 Con tim suy nhược, nét mặt buồn rầu,
tâm hồn tan nát: tất cả đều do người đàn bà độc dữ.
Tay chân rã rời, đầu gối bủn rủn:
cũng tại người vợ không biết tạo hạnh phúc cho chồng.
24 Tội bắt đầu có là do đàn bà,
và cũng tại đàn bà mà tất cả chúng ta phải chết.
25 Đừng khai mương cho nước chảy,
cũng đừng để cho đàn bà độc dữ tự do ăn nói.
26 Nếu con đưa tay làm hiệu mà nó chẳng theo
thì con hãy đoạn tuyệt với nó.
+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
MẾN CHÚA YÊU NGƯỜI
Cám ơn quý vị đã xem trang web này, xin giới thiệu cho nhiều người cùng xem.
