Chương 6
1 Quả vậy, bị mang tiếng thì thật là nhục nhã và ô danh,
cũng như mắc tội hay nói lời hai ý.
2 Đừng dương dương tự đắc khi con quyết định điều gì,
kẻo con bị nát thân như bò tót.
3 Kẻo lá cành của con, con ngốn sạch,
hoa trái của con, con phá hết,
và con sẽ chỉ còn như một khúc củi khô.
4 Một con người xấu xa làm băng hoại chính mình,
tự biến thành trò cười cho kẻ thù nghịch.
Tình bạn
5 Ăn nói dịu dàng thì tăng thêm bạn hữu,
phát biểu dễ thương thì tăng thêm lời thân ái.
6 Ước chi có nhiều người sống hoà nhã với con;
nhưng cố vấn cho con, thì trong muôn ngàn chỉ nên chọn một.
7 Nếu con muốn làm bạn với ai thì hãy thử người ấy trước,
nhưng đừng vội tin tưởng ngay.
8 Vì có kẻ chỉ là bạn nhất thời,
ngày con gặp nạn, nó chẳng còn là bạn nữa.
9 Có người là bạn lại trở nên thù,
và tiết lộ chuyện cãi nhau, khiến con phải xấu hổ.
10 Có người là bạn khi đồng hành với con,
nhưng ngày con gặp nạn, nó chẳng còn là bạn nữa.
11 Khi con gặp may, thì nó chẳng khác nào chính con:
gia nhân con, nó tự do sai bảo.
12 Nhưng lúc con sa cơ, nó liền chống lại và lánh mặt con luôn.
13 Với quân thù, con hãy tránh xa,
còn với bè bạn, con phải coi chừng.
14 Người bạn trung thành là một nơi nương tựa vững chắc,
ai gặp được người bạn như thế, là gặp được kho tàng.
15 Không gì đổi lấy được một người bạn trung thành,
và giá trị của người bạn ấy, không cân nào lường được.
16 Người bạn trung thành là phương thuốc xoa dịu cuộc đời,
những ai kính sợ Đức Chúa sẽ gặp được người như vậy.
17 Người kính sợ Đức Chúa thì điều khiển được tình bạn của mình
vì bản thân mình thế nào, thì cận thân mình cũng thế.
Học tập khôn ngoan
18 Con ơi, từ thiếu thời, hãy hấp thụ giáo huấn,
thì tới khi tóc bạc, con sẽ được khôn ngoan.
19 Như người cày và kẻ gieo, con hãy vun trồng khôn ngoan,
và đợi chờ hoa thơm trái tốt của đức ấy;
vì con phải khó nhọc vun trồng một thời gian thôi,
rồi chẳng bao lâu sẽ được ăn hoa trái.
20 Giáo huấn quả thật là gay go đối với những kẻ vô học,
và kẻ vô tâm vô trí thì không kiên trì trong việc thụ giáo.
21 Giáo huấn, như đá tảng thử sức, đè nặng trên người ấy,
rồi chẳng mấy chốc nó sẽ vứt bỏ đi.
22 Quả thật, khôn ngoan xứng với tên mình:
không phải nhiều người biết rõ đâu!
23 Con ơi, hãy lắng nghe và đón nhận điều ta dạy bảo,
và đừng vứt bỏ ý kiến của ta.
24 Hãy đưa chân cho khôn ngoan xích lại,
và cúi đầu cho khôn ngoan đặt dây cương.
25 Hãy ghé vai mang lấy,
và đừng bất mãn vì bị khôn ngoan ràng buộc.
26 Với tất cả tâm tình, hãy trau dồi khôn ngoan,
và đường lối của khôn ngoan, hãy gắng công tuân giữ.
27 Cứ theo dõi và kiếm tìm,
thì khôn ngoan sẽ tỏ mình ra cho con biết,
và một khi đã nắm được rồi, con chớ buông ra.
28 Vì cuối cùng, khôn ngoan sẽ cho con được nghỉ ngơi yên hàn,
và sẽ trở thành niềm hoan lạc của con.
29 Xiềng xích của khôn ngoan sẽ là nơi nương tựa vững chắc,
và dây cương của khôn ngoan
sẽ như trang phục huy hoàng của con.
30 Ách của khôn ngoan là đồ trang sức bằng vàng,
và dây buộc của khôn ngoan là dải điều quý giá.
31 Con sẽ mặc lấy khôn ngoan như áo choàng rực rỡ,
đội lên đầu như triều thiên biểu lộ niềm vui.
32 Con ơi, nếu muốn, con sẽ là người có học,
nếu để tâm, con sẽ thành người khôn khéo.
33 Nếu thích nghe, con sẽ học được nhiều,
nếu biết lắng tai để ý, con sẽ trở nên khôn.
34 Hãy có mặt khi các bậc lão thành hội họp,
thấy vị nào khôn ngoan, hãy hết lòng gắn bó.
35 Mọi lời lẽ về Thiên Chúa, con hãy thích nghe,
những châm ngôn ý nhị, con đừng bỏ uổng.
36 Thấy người học thức uyên thâm, con hãy năng lui tới,
chân đi mòn ngưỡng cửa nhà họ.
37 Hãy suy gẫm các mệnh lệnh Đức Chúa đã truyền,
các điều răn của Người, hãy luôn luôn để ý.
Chính Người làm cho tâm hồn con kiên vững,
và cho con được khôn ngoan như lòng sở nguyện.
Chương 7
Một số lời khuyên
1 Đừng làm điều xấu, thì cái xấu sẽ không thắng được con.
2 Điều bất công, con hãy xa tránh, thì nó sẽ lánh xa con.
3 Con ơi, đừng gieo trên những luống bất công,
kẻo phải gặt bất công gấp bảy lần.
4 Đừng xin Đức Chúa cho con quyền cao,
cũng đừng xin vua cho con chức trọng.
5 Đừng tưởng mình là công chính trước mặt Đức Chúa,
cũng đừng ra vẻ khôn ngoan bên cạnh đức vua.
6 Đừng tìm cách để được làm thẩm phán,
nếu con không có khả năng nhổ rễ bất công;
kẻo rồi vì nể mặt kẻ quyền thế,
mà con làm tổn thương đức liêm khiết của con.
7 Đừng làm thiệt hại cho dân chúng trong thành,
cũng đừng khúm núm trước đám đông.
8 Đừng để tội nào trói buộc con đến hai lần,
vì một lần thôi cũng đủ để bị phạt.
9 Đừng nói: "Thiên Chúa Tối Cao
sẽ nhìn vào số lượng lớn lễ phẩm tôi dâng,
nên khi tôi mang tới, Người sẽ chấp nhận."
10 Con đừng nhút nhát khi cầu nguyện,
và đừng coi thường việc làm phúc bố thí.
11 Đừng cười nhạo ai đang cay đắng trong lòng,
vì có Đấng vừa hạ xuống vừa cất nhắc lên.
12 Đừng dùng lời gian dối mà hại anh em,
đối với một người bạn cũng không nên làm như thế.
13 Đừng chủ ý bịa đặt điều gian dối nào,
vì cứ như thế sẽ chẳng đưa tới gì tốt đẹp.
14 Giữa đông đảo các bậc lão thành, con chớ ba hoa,
và khi cầu nguyện thì đừng lải nhải.
15 Đừng chán ghét những công việc vất vả nhọc nhằn,
cũng như việc đồng áng Đấng Tối Cao đã định.
16 Đừng nhập bọn với phường tội lỗi,
hãy nhớ rằng cơn thịnh nộ không chậm trễ đâu!
17 Hãy khiêm nhường hạ mình xuống,
vì lửa và giòi bọ là hình phạt dành cho kẻ vô đạo.
18 Đừng đem bạn hữu đổi lấy lợi lộc,
cũng đừng đổi người anh em chân chính lấy vàng Ô-phia.
19 Đừng rời bỏ người vợ khôn ngoan đức hạnh,
vì duyên dáng của nàng quý hơn cả vàng nữa.
20 Đừng ngược đãi người ở biết làm việc hết mình,
cũng như người làm công biết xả thân.
21 Hãy hết lòng yêu thương người ở nào sáng trí,
và đừng từ chối không cho nó tự do.
Con cái
22 Con có súc vật ư? Hãy săn sóc chúng.
Nếu chúng làm lợi cho con, thì giữ chúng lại.
23 Có con cái ư? Hãy giáo dục
và uốn nắn chúng ngay từ thuở còn thơ.
24 Có con gái ư? Hãy lo giữ gìn tấm thân của chúng,
nhưng đừng ra mặt vui vẻ xuề xoà.
25 Gả chồng cho con gái, là con đã làm xong một việc lớn,
nhưng phải gả cho người thông minh.
26 Con có người vợ hợp với con ư? Thì chớ ruồng bỏ,
nhưng đừng tin tưởng người vợ con không thích.
Cha mẹ
27 Cha con, con hãy hết lòng tôn kính,
và đừng quên ơn mẹ đã mang nặng đẻ đau.
28 Hãy luôn nhớ công ơn dưỡng dục sinh thành,
công ơn ấy, con sẽ lấy chi đáp đền cho cân xứng?
Các tư tế
29 Hãy hết lòng kính tôn Đức Chúa
và kính trọng các tư tế của Người.
30 Hãy hết sức yêu mến Đấng tạo thành nên con,
đừng bỏ rơi các thừa tác viên của Người.
31 Hãy kính sợ Đức Chúa và tôn trọng vị tư tế,
hãy trao cho ngài phần thuộc về ngài, như luật truyền cho con:
của đầu mùa, của lễ tạ tội, bả vai phải biếu,
rồi của lễ thánh hoá và phần tinh hoa trích từ của thánh.
Những kẻ nghèo và người đau khổ
32 Hãy rộng tay cứu giúp người nghèo khó,
để con được hưởng trọn vẹn phúc lành.
33 Hãy làm ơn cho mọi người còn sống,
ngay cả với người đã chết, cũng đừng từ chối làm ơn.
34 Đừng ngoảnh mặt không nhìn những ai đang than khóc,
với những người sầu khổ, con hãy biết chia buồn.
35 Đừng ngại thăm nom người đau ốm,
vì nhờ những việc như thế mà con sẽ được mến yêu.
36 Trong mọi lời ăn tiếng nói,
hãy nghĩ đến đời con chung cuộc thế nào,
thì mãi mãi con sẽ không phạm tội.
Chương 8
Thận trọng thì suy đi nghĩ lại
1 Con đừng chống chọi với người quyền thế, kẻo rơi vào tay họ.
2 Đừng tranh chấp với người giàu,
kẻo họ lấy thế mạnh mà chống lại con;
vì vàng bạc làm cho bao người hư hỏng
và lòng dạ vua chúa ngả nghiêng.
3 Đừng chống chọi với kẻ lắm mồm,
cũng đừng chất củi thêm vào lửa.
4 Đừng đùa giỡn với kẻ vô giáo dục,
kẻo tổ tiên con bị khinh chê.
5 Một người đã biết hối lỗi, con đừng la rầy,
hãy nhớ rằng tất cả chúng ta đều đáng phạt.
6 Đừng khinh dể người đã cao niên,
vì đến lượt chúng ta rồi cũng già hết cả.
7 Khi có người nào chết, con chớ vui mừng,
hãy nhớ rằng tất cả chúng ta đều phải chết.
Truyền thống
8 Chớ khinh thường chuyện các bậc khôn ngoan kể lại,
hãy nghiền ngẫm phương ngôn của các ngài;
vì nhờ học với các ngài mà con có được kiến thức,
và biết cách phục vụ các bậc quyền cao.
9 Đừng bỏ qua chuyện các vị cao niên kể lại,
vì chính các ngài đã học hỏi nơi tổ tiên mình;
nhờ học với các ngài mà con có được sự hiểu biết,
và khi cần, con biết đưa ra câu trả lời thích hợp.
Cẩn thận
10 Đừng khơi dậy lửa đam mê của người tội lỗi,
kẻo chính con bị đốt cháy trong ngọn lửa của y.
11 Con chớ đương đầu với kẻ vũ phu,
kẻo nó nên như cái bẫy cho con lỡ lời.
12 Đừng cho kẻ mạnh thế hơn con vay mượn,
cho họ mượn là kể như mất đứt rồi.
13 Đừng đứng ra bảo đảm điều gì vượt quá sức con,
nếu đã bảo đảm, thì lo mà thanh toán.
14 Đừng tranh kiện với quan toà,
toà sẽ vì danh dự của ông mà xử cho ông thắng.
15 Đừng đồng hành với quân bạt mạng, kẻo nó ăn hiếp con;
vì chính nó chỉ làm theo sở thích:
sự điên rồ của nó làm cho cả hai phải tiêu vong.
16 Đừng đánh nhau với kẻ hung dữ,
cũng đừng đi qua nơi vắng vẻ với y;
vì y coi chuyện đổ máu như không vậy,
và y sẽ tấn công con nơi chẳng có ai cứu giúp.
17 Đừng bàn hỏi người ngu, vì nó không giữ kín được.
18 Trước mặt người lạ, chớ làm điều phải giữ kín,
vì con chẳng biết chuyện gì sẽ xảy ra.
19 Đừng tâm sự với bất cứ người nào,
đừng tưởng làm như vậy là người ta thích.
Chương 9
Đàn bà con gái
1 Đừng ghen với người vợ mà con đang ôm ấp,
kẻo con dạy cho nàng nghĩ xấu về con.
2 Đừng phó mặc hồn con cho một người đàn bà,
kẻo bị nó đè đầu đè cổ.
3 Đừng đón đường một gái làng chơi,
kẻo con rơi vào bẫy của nó.
4 Đừng đi lại với một ả đào,
kẻo con mắc phải mưu mô của nó.
5 Đừng chòng chọc nhìn nàng trinh nữ,
kẻo con sa ngã mà bị phạt với nàng.
6 Đừng trao thân cho đĩ điếm,
kẻo con phải khuynh gia bại sản.
7 Ngoài đường phố, mắt đừng láo liên,
trong ngõ hẻm, chớ có la cà.
8 Hãy tránh đừng nhìn người phụ nữ nhan sắc,
cũng đừng ngắm nghía một giai nhân xa lạ.
Vì sắc đẹp đàn bà mà bao kẻ đảo điên,
cũng vì thế mà ái tình bừng lên như lửa.
9 Chớ ngồi bên người phụ nữ có chồng,
đừng uống rượu với nàng trong các bữa tiệc,
kẻo vì nàng mà lòng con nghiêng ngửa,
và tâm thần chao đảo tiêu vong.
Đối xử với người ta
10 Đừng bỏ rơi người bạn cố tri:
người mới đâu có giá bằng người cũ.
Rượu mới thế nào, thì bạn mới cũng vậy;
để lâu rồi uống, mới thấy ngon.
11 Chớ ghen với người tội lỗi được vinh dự,
vì con chẳng biết hậu vận nó thế nào.
12 Đừng vui niềm vui của quân vô đạo;
hãy nhớ rằng: chúng sẽ phải đền tội trước khi xuống âm ty.
13 Hãy đứng xa người nắm quyền sinh sát,
thì con sẽ không còn cảm thấy sợ tử thần.
Nếu đến gần nó, thì đừng bất cẩn,
kẻo nó lại cướp mất mạng con.
Hãy nhớ rằng con đang bước qua giữa bao cạm bẫy,
và đi lại trên tường thành đầy lỗ châu mai.
14 Hãy giao tiếp với người chung quanh khi có thể,
và năng bàn hỏi với người khôn ngoan.
15 Hãy tìm người hiểu biết mà trò chuyện,
và mọi điều con nói phải quy về Luật của Đấng Tối Cao.
16 Đồng bàn với con phải là những người công chính,
và lòng kính sợ Đức Chúa sẽ là niềm hãnh diện của con.
17 Một tác phẩm được ca tụng là nhờ tay nghệ sĩ,
ai lãnh đạo dân thì phải khôn ngoan trong lời ăn tiếng nói.
18 Kẻ lắm mồm lắm miệng, trong thành ai cũng ngán cũng sợ,
người nói năng láu táu, ai cũng ghét cũng chê.
Chương 10
Việc cai trị
1 Thủ lãnh khôn ngoan thì giáo dục dân mình,
và uy thế của người thông minh thật là vững chắc.
2 Thủ lãnh dân thế nào,
các viên chức thừa hành cũng thế,
người đứng đầu một thành làm sao,
toàn thể dân cư cũng vậy.
3 Một ông vua dốt nát làm cho dân nước phải suy vong,
một thành hưng thịnh
là nhờ trí thông minh của các nhà cầm quyền.
4 Quyền bính trên địa cầu nằm trong tay Đức Chúa,
khi đến thời đến buổi, Người sẽ cho xuất hiện kẻ hiền tài.
5 Sự nghiệp của con người nằm trong tay Đức Chúa,
vì chính Người làm cho kẻ sĩ được nở mặt nở mày.
Chống tính kiêu ngạo
6 Khi gặp những chuyện bất công,
con đừng oán hờn người thân cận,
cũng đừng làm bất cứ điều gì trong cơn giận dữ.
7 Đức Chúa và người phàm đều chê ghét tính kiêu căng,
đều coi gian tà là khả ố.
8 Quyền bá chủ chuyển từ dân này sang dân nọ,
do bất công, bạo lực và tiền tài.
9 Làm sao tro bụi lại dám kiêu căng,
vì ngay khi còn sống, nó đã bị xổ ruột?
10 Cơn bệnh kéo dài, giễu cợt cả thầy thuốc,
kẻ nay xưng hùng xưng bá, mai đã theo tử thần.
11 Khi chết, gia tài người ta thừa hưởng
là côn trùng, sâu bọ và rắn rết.
12 Con người bắt đầu kiêu căng khi lìa xa Đức Chúa,
khi lòng nó lìa xa Đấng Tạo Thành.
13 Vì đầu mối của kiêu căng là tội lỗi,
và kẻ quen thói kiêu căng thì rắc gieo ghê tởm;
vì thế Đức Chúa đã gửi đến những gian truân,
và tiêu diệt chúng hoàn toàn.
14 Đức Chúa hạ bệ những ai quyền thế,
và đặt kẻ hiền lành ngồi lên thay.
15 Đức Chúa đã bứng rễ các dân ngoại,
và đem trồng vào đó kẻ khiêm nhường.
16 Lãnh thổ của chư dân, Đức Chúa đã đảo lộn,
và phá huỷ đến tận nền trái đất.
17 Người đã loại chúng ra khỏi cõi đời và huỷ diệt chúng,
đã xoá sạch chúng khỏi ký ức người đời.
18 Con người được dựng nên không phải để kiêu ngạo,
con cái của đàn bà được sinh ra không phải để giận dữ.
Những người đáng trọng
19 Nòi giống nào đáng trọng?
Thưa nòi giống con người.
Nòi giống nào đáng trọng?
Thưa những người kính sợ Đức Chúa.
Nòi giống nào đáng khinh?
Thưa nòi giống con người.
Nòi giống nào đáng khinh?
Thưa những kẻ vi phạm các điều răn.
20 Thủ lãnh thì đáng trọng giữa anh em,
còn những ai kính sợ Đức Chúa
thì đáng trọng trước mặt Người.
22 Kẻ giàu, người sang cũng như kẻ nghèo:
niềm hãnh diện của tất cả là kính sợ Đức Chúa.
23 Khinh dể một người nghèo thông minh là không phải lẽ,
tôn vinh một người tội lỗi là điều chẳng nên.
24 Người làm lớn, nhà lãnh đạo, vị nắm quyền đều được tôn vinh,
nhưng không ai trong các vị đó lớn hơn người kính sợ Đức Chúa.
25 Nô bộc mà khôn ngoan thì được cả người tự do (cũng) phục vụ,
người hiểu biết thì không lẩm bẩm kêu ca.
Đức khiêm nhường và lòng chân thật
26 Đừng khôn xảo, khi làm công việc của con,cũng đừng sĩ diện, khi con phải nghèo túng.
27 Làm việc và được đầy đủ dư dật,
thì vẫn hơn lang thang khoác lác mà đói ăn.
28 Con ơi, hãy tự hào một cách khiêm tốn,
và tự trọng đúng với giá trị của con.
29 Người phạm tội hại đến bản thân,
ai bảo nó là công chính được?
Nào ai tôn trọng được kẻ khinh chính mình?
30 Kẻ nghèo được tôn trọng là nhờ sự hiểu biết,
người giàu được tôn trọng là vì tài sản của họ.
31 Còn nghèo mà đã được trọng,
thì khi giàu sẽ được trọng biết bao?
Đang giàu mà đã bị khinh,
thì khi nghèo còn bị khinh biết mấy?
+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
MẾN CHÚA YÊU NGƯỜI
Cám ơn quý vị đã xem trang web này, xin giới thiệu cho nhiều người cùng xem.
