THÂN XÁC : GIỮA TÔN VINH VÀ KHINH THỊ

THÂN XÁC : GIỮA TÔN VINH VÀ KHINH THỊ

Luis Nguyễn Anh Tuấn

Nhiều người vẫn còn nghĩ lầm rằng Giáo hội trong quá khứ đã không hiểu hay xem thường thân xác con người, đặc biệt thường trấn áp những gì liên quan đến một chiều kích quan trọng của con người: tính dục. Họ kết án Giáo hội đã khinh chê “xác thịt” coi đó là dịp tội: đưa ra quá nhiều cấm kỵ về chủ đề ấy, và không biết đến giá trị tích cực của khoái cảm và vai trò quan trọng hình thành nhân vị của nó.
Trong xã hội ngày nay thân xác đã lên ngôi. Có lẽ để phản ứng ngược lại Giáo hội và cũng vì luân lý kitô giáo không còn thống trị ở phương tây nữa, xã hội hôm nay lại tôn vinh đến phát ngán hình ảnh thân xác. Tuy nhiên ngày nay cũng xuất hiện nhiều lý thuyết và kỹ thuật nhằm đến đối tượng là thân xác nhưng tìm cách phát huy hay khôi phục lại sự thống nhất hài hòa thân xác và tinh thần. Có thể thấy điều đó nơi các nghệ thuật múa hiện đại, yoga, võ thuật… Tất cả mọi nguồn mạch còn ẩn dấu trong thân xác con người đang được chính con người tìm kiếm, khảo sát nhằm đi tìm hay tìm lại một cảm giác hài hòa, an lạc.

Thân xác, để làm gì, cho ai?

Thế nhưng trong tất cả những kỹ thuật hay nghệ thuật về thân xác này, trung tâm của mọi sự chú ý là bản thân (the self) và cảm giác (hài hòa, an lạc) của nó. Chúng tiếp nối chủ nghĩa cá nhân. Thế nhưng vẫn còn bị che dấu đi một thực tế: đó là thân xác già nua lọm khọm hay đau đớn bệnh tật và tiến dần đến cái chết, một thực tế chung không thể chối bỏ ứng nghiệm cho mọi sinh vật. Vậy nên thân xác phải mang hai thái cực: vui thú và đau khổ. Một câu hỏi nảy sinh: vậy giữa hai cực tôn vinh và khinh chê ta nên đặt thân xác ở giá trị nào? Ta nên thiết lập quan hệ như thế nào cho thích hợp giữa thân xác của ta với thân xác của người khác? Đâu là nền tảng cho một quan hệ đúng, thích hợp?

Thân xác là gì?

Là một vật giữa muôn sự vật.

Thoạt trông thân xác là một vật giữa muôn vật, và như thế nó bị giới hạn, ảm đạm; nó có thể được mô tả, phân tích theo lý-hóa-sinh học. Thân xác tôi đặt ra giới hạn cho tôi. Nhất là bởi nó là lý do khiến tôi không thể có mặt đồng thời ở đây và ở kia. Hơn nữa nó vạch ra một biên giới giữa bên trong và bên ngoài tôi. Biên giới ấy là da thịt tôi. Cái “túi” da thịt ấy chứa đựng tôi, nhốt kín tôi, cô lập tôi, tách biệt tôi ra với thế giới bên ngoài. Thế nhưng nó cũng đồng thời là cái bề mặt của tôi tiếp xúc với thế giới bên ngoài, với người khác, với những gì khác với cái tôi, và với cả Thiên Chúa là Đấng Khác, Hoàn Toàn Khác. Thế đó chúng ta đã chạm tới giá trị lưỡng diện căn bản của thân xác, vừa tiêu cực vừa tích cực. Mặt trái, nó đóng kín tôi lại, và mặt phải, đồng thời nó mở ra cho tôi cái khả năng quan hệ với người khác. Theo một nghĩa nào đó, thịt da tôi là bộ mặt xã hội của tôi.[1] Bị giới hạn trong không gian, nhưng thân xác tôi còn được đặt ở trong thời gian, như thế thân xác con người thành ra có một lịch sử. Có thể nói rằng trong thân xác chúng ta lịch sử cá nhân của chúng ta được thâu về một mối, khi ta sống cũng đồng thời là ta đang tạo ra lịch sử của ta. Những nếp nhăn nheo ngày càng ghi dấu nhiều trên da thịt ta chính là những dấu chỉ rành rành của lịch sử này.

Như thế đó, thân xác là khí cụ cho tôi hiện diện trong thế giới, đúng hơn phải nói rằng không có nó tôi không thể hiện hữu như là một người.

Vậy có thể tạm nói thế này: thân xác là cái mà trong đó và nhờ đó con người sống một cuộc sống như nhân vị, nghĩa là thực thi và bộc lộ sự tự do của mình trong tương quan với chính mình, với người khác, với thế giới và với Thiên Chúa. Thân xác là cái làm cho mỗi người trở nên một hữu thể có tương quan, và có lẽ không thể nói gì quan yếu hơn nữa. Chính trong thân xác của tôi và với thân xác của tôi mà tôi yêu, hưởng, đau đớn, lao động, cầu nguyện. Nói vắn tắt, tất cả phải đi qua thân xác này.

Nhưng là một vật không giống như mọi sự vật khác.

Thoạt trông thân xác là một vật giữa muôn sự vật, thế nhưng, thân xác là một sự vật không như những sự vật khác mà là một thực tại đặc biệt. Nó đặc biệt vì hai lý do. Trước hết, khi nói về thân xác tôi, tôi không thể nói: “Tôi là thân xác tôi”, và cũng không thể nói “Tôi có thân xác tôi”. Bởi lẽ rõ ràng là tôi còn là cái gì hơn nữa chứ không chỉ là thân xác tôi cho dù tôi không thể tồn tại mà không có nó. Và cũng không thể nói: “tôi có thân xác tôi” bởi vì thân xác tôi không ở ngoài tôi, tôi thực sự không thể biết ai sẽ là chủ thể của động từ “có” này.
Thân xác, như đã nói, là khí cụ để cho tôi hiện diện với thế giới, nhưng, sự hiện diện ấy không chỉ là của một đồ vật, mà đã thuộc trật tự tâm linh (hay thiêng liêng).Vậy ta có thể nói: Thân xác của tôi là cái mà nhờ đó tinh thần (hay tâm linh) của tôi được biểu lộ ra trong thế giới, tạo hình thế giới và cũng để mình tự chuyển hóa bởi thế giới.

Thân xác như là khí cụ của tinh thần hay tâm linh.

Có lẽ hơn thế nữa, phải nói rằng: thân xác thân xác có là để cho tinh thần được biểu lộ ra. Bàn tay con người đã nối dài thân xác con người ra trong thế giới. Thế giới mang đậm nhân tính hơn, thế giới trở nên văn hóa hơn, quả thật đó là thân xác con người nối dài. Ơn gọi của ta: tạo thành được giao phó cho con người để làm cho thế giới tự nhiên (nature) này trở thành một thế giới văn hóa (culture) tức là được vun trồng nhờ bàn tay con người, bàn tay mà nhờ đó con người biểu lộ ra như là tinh thần và là tạo hóa. Khuôn mặt là dung mạo con người với đặc trưng riêng của nụ cười và ngôn ngữ. Chính qua ngôn từ đứa bé dần trở nên người. Qua ngôn từ con người mở ra với thế giới, và từ đó có những gặp gỡ, quan hệ người với người và đối thoại. Mà ngay cả thế giới tư duy cũng vậy: con người không thể tư duy mà không có ngôn ngữ.Cũng thế, tính dục con người, dù giống con vật nhưng có gì hơn thế nữa, vì đó là một thứ ngôn ngữ của thân xác để nói một điều gì hơn là thân xác. Thân xác được phân giới tính, là nam là nữ, có như thế là để cho tinh thần bộc lộ ra ở đó. Sự khác biệt và hấp dẫn giới tính tự nhiên giữa nam-nữ nói lên một điều gì đó của tinh thần. Hướng đến hiệp nhất từ khác biệt và trong khác biệt, mãi mãi là một tiến trình không dứt.

Một con người thống nhất.

Từ suy tư về thân xác con người, nổi lên ý tưởng rằng con người ta là “một” thể thống nhất không thể tách biệt xác và hồn (thân xác và tinh thần). Thân xác không là một yếu tố ngoại tại mà tinh thần có thể huỷ diệt đi hoặc xuất hành khỏi tù ngục đó như kiểu suy nghĩ nhị nguyên, nhưng là phần cốt yếu của hữu thể người. Thân xác và tinh thần hợp nhất làm một khi hiện hữu giống như thể âm thanh phát ra của lời và ý nghĩa của nó là một khi nói. Tinh thần không bao giờ có được nếu thiếu thân xác: tinh thần bao giờ cũng là một tinh thần nhập thể trong một thân xác (bodily or embodied spirit). Và thân xác thiếu tinh thần sẽ trở nên là một xác chết: thân xác bao giờ cũng là thân xác có tâm linh (spiritual body).

Thế nhưng sự thống nhất ấy nơi con người ta luôn mỏng manh, thường có vấn đề, và phải liên tục tiến hành lại luôn, và không được chối bỏ nhiệm vụ này nếu muốn vẫn là người và là người hơn mỗi ngày. Vì trên nẻo đường ấy, nẻo đường đi tìm về sự thống nhất hài hòa, tinh thần chính là yếu tố cầm chịch, dẫn dắt điệu nhảy. Đích điểm của cuộc chơi đó là làm sao thực hiện viên mãn ngã vị (person) của ta. Đó là một nhiệm vụ mà cũng là một lựa chọn: nếu ta không kiên nhẫn làm việc để tinh thần làm chủ trong ta, thì ta sẽ bị cống nạp cho những xung năng tự nhiên hỗn loạn. Thánh Agostino: “Nếu anh em không trở nên tinh thần hơn ngay trong thân xác anh em, anh em sẽ trở thành nhục thể cả trong tinh thần anh em”.

-----
[1] Các bác sĩ da liễu biết rõ tương quan hiện có giữa một số căn bệnh da liễu và những khó khăn của quan hệ.
+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
Website Hội Thánh Công Giáo MẾN CHÚA YÊU NGƯỜI
"Hãy sám hối", "Hãy cầu nguyện cho các kẻ có tội được trở lại", Đức Mẹ Lộ Đức
Mỗi ngày hãy đọc ít nhất: 1 Kinh Lạy Cha + 3 Kinh Kính Mừng + 1 Kinh Sáng Danh.
Cầu cho các linh hồn mồ côi và xin Chúa giúp chúng ta tránh xa tội lỗi.